?Wij hebben nooit Wahid gesteund en zijn blij dat hij weg moet. Hij is niet te vertrouwen?, stelt Andi Sandhi (20), een jonge
studentenleider aan de Universitas Indonesia in Jakarta. Vier jaar geleden was iedere student nog uitgesproken voor de Partai
Demo krasi Indonesia van Megawati Sukarnoputri. Nu wordt niemand meer expliciet gesteund. Sandhi: ?Over wie wel president moet
worden hebben wij geen mening. Als hij of zij maar niet corrupt en wel democratisch is.? Met 'wij' doelt Sandhi op zijn
'linkse' democratische studentenpartij. Er zijn ook nieuwe radicale religieuze studentenbewegingen actief die wel duidelijk
partij kiezen. Regelmatig maken ze met bruut geweld duidelijk waarvoor ze staan. Zo werden door fundamentalistische
islamitische jongeren drie weken geleden literaire boeken van linkse 'socialistische' signatuur publiekelijk verbrand in
Jakarta. Toch worden in weinig landen ter wereld studenten zo serieus genomen als in Indonesi?. Ze hebben immers dictator
Soeharto na 32 jaar van zijn sokkel getrokken in 1998. Tijdens de wekenlange protesten in alle grote steden van het land
vielen honderden gewonden en tientallen doden. Een tiental studenten is nog steeds vermist. Ze werden de helden van de
zogenaamde democratie, maar de studentenbeweging kan zelf nauwelijks het hoofd boven water houden.

Corruptie
Zweet staat op Sandhi's voorhoofd. Zo meteen begint een protestbijeenkomst tegen de rector van zijn universiteit. Gelukkig is
demonstreren nu niet meer zo gevaarlijk als vier jaar geleden. Wel is met de val van de dictator de situatie gecompliceerder
gew orden. Er is niet meer ??n duidelijke vijand. Deze middag gaat het protest niet om de strijd voor democratie of
mensenrechten, maar om geld. De Universitas Indonesia heeft dit jaar het collegegeld met driehonderd procent verhoogd, om
financieel te kunnen overleven. Volgens de studenten is het echter pure corruptie. Het aantal aanmeldingen van eerstejaars is
al flink teruggelopen. De studenten van deze universiteit hebben groot aanzien in het land. Zij hebben een belangrijke rol
gespeeld tijdens de protesten tegen Soeharto's Nieuwe Orde, toen nog volop daarin gesteund door de rector. De ongeveer 30.000
studenten vertoeven even buiten het centrum van de hoofdstad op een prachtige campus van drie hectare groot met
splinter-nieuwe gebouwen. Het mooist zijn de gigantische universiteitsmoskee en de toren van het college van bestuur. Tot vier
jaar geleden was deze universiteit nog d? kweekvijver van de regeringspartij Golkar. Vrijwel alle partijbonzen hebben hier
gestudeerd. ?We hebben geen expliciete politieke voorkeur, omdat ons anders partijdigheid wordt verweten?, vertelt Sandhi. ?Er
wordt beweerd dat we door bepaalde politici betaald zijn om te protesteren, maar daar is niets van waar. We zien ons zelf meer
als onafhankelijke waakhond van de overheid. We zorgen ervoor niet te veel bij de politiek betrokken te raken. Zo lang er nog
corruptie is en de oude garde van Soeharto er nog grotendeels zit, blijven we kritisch.?

Provocatie
Studenten zijn wel als de overwinnaars uit de revolutie te voorschijn gekomen, maar ook de economische crisis heeft
ongetwijfeld tot de val van president Soeharto geleid. Daarbij hebben verschillende studenten zichzelf ook schuldig gemaakt
aan provocatie en geweld. ?Wat critici ook beweren, wij hebben de risico's genomen door de straat op te gaan. Er zijn in
Jakarta in een paar weken tenminste vier studenten dood geschoten tijdens de protesten door de politie?, vertelt Sandhi
ge?motioneerd. De studenten hebben nog steeds dezelfde eisen als in 1998, maar lijken voorzichtiger. Sandhi: ?Er is nu een
nieuwe mentaliteit. We willen geen revolutie, maar reformatie. Stap voor stap moet Indonesi? gezond worden. Onze idealen zijn
een egalitaire democratie, waarbij de meerderheid de minderheid beschermt, autonomie van de regio's op de eilanden, een
onafhankelijke - niet Nederlandse koloniale - wetgeving en Soeharto in de gevangenis. We realiseren ons dat het altijd te
langzaam gaat, maar verandering kost tijd.? De studenten hoeven niet bang te zijn dat er niet naar hen wordt geluisterd.
Helemaal nadat ze twee jaar geleden de politieke kopstukken Megawati, Wahid en Amien Rais letterlijk 'gijzelden' om hun eisen
duidelijk over te brengen, hebben ze een plaatsje op de eerste rij. Studentenleiders uit verschillende steden worden af en toe
door het parlement of ministers uitgenodigd om hun visie op de hervormingen te geven. Ze krijgen veel aandacht in de media.
Maar de studentenbeweging bevindt zich in grote moeilijkheden. Studeren wordt onbetaalbaar. Het verhogen van het collegegeld
beschouwen de activisten als een recht-streekse aanval op de maatschappelijke machtspositie van de student. Soeharto of andere
vijanden van de studentenbeweging hebben nog steeds de touwtjes in handen en zouden zo de poten onder de studentenhelden
vandaan zagen. Bewijzen voor deze kwaadaardige complottheorie zijn er natuurlijk niet. De inflatie blijft torenhoog. Het land
verkeert in een enorme financi?le crisis en is voornamelijk bezig schulden van het Soeharto-regime af te lossen aan ondermeer
het Internationaal Monetair Fonds. De nderwijsbegroting bedraagt nu 3,8 procent van het nationale budget. De universiteiten
krijgen vrijwel niets meer uit Jakarta en proberen naarstig zichzelf te financieren. Officieel heet dit de nieuwe 'autonomie'
van het hoger onderwijs.

Truc
?De studentenleiders van toen studeren nu vrijwel allemaal in het buitenland. Ik ben van de nieuwe generatie. Sindsdien zijn
er alleen maar meer problemen in dit land. De landelijke politiek deugt niet, maar op dit moment is de rector met zijn
'autonomie '-plan onze grootste vijand. We proberen tegenwicht te geven door te protesteren, maar veel studenten gaan liever
snel afstuderen. Dat is hun truc. Studeren wordt te kostbaar om daarnaast nog politiek actief te zijn?, verzucht Sandhi.
Voorheen betaalde een student van de Universitas Indonesia ongeveer 250 gulden collegegeld per jaar (studiefinanciering
bestaat niet). Nu is dat 750 gulden geworden, terwijl het plan is om het collegegeld volgend jaar tot maar liefst 2000 gulden
op te krikken. Niet alle universiteiten schroeven hun prijzen zo ver op. De Universitas Indonesia loopt voorop in de drang om
vooral elitestudenten binnen te halen. De prijs van het onderwijs is nog geen garantie voor kwaliteit. Corruptie is er overal
in Indonesi?, dus ook in het onderwijs. Verschillende studenten stellen dat er op universiteiten vrijwel geen scripties worden
geschreven, maar voor een paar honderd gulden worden gekocht; de professor leest ze dan niet, maar geeft wel een
doctorandustitel weg.

Folders

Op een pleintje naast de universiteitskantine drommen een kleine honderd studenten samen. De universiteitsverkiezingen komen
er snel aan, dus delen leden van de verschillende studentenpartijen druk folders en vlaggetjes uit. De verkiezing is vrijwel
identiek met de Groningse raadsverkiezingen: veel folders, weinig mensen. Het andere grote studenten-bolwerk van Jakarta is de
Trisakti universiteit. Fayar Yusuf (22) was vorig jaar de president van de studentenbeweging van deze centraal gelegen
universiteit. Over democratie en politiek vertelt hij weinig. Hij en vele andere studenten hebben tijdens de protesten op 12
mei 1998 vier vrienden verloren. Doodgeschoten door de politie. Naast het studenten-centrum is een enorm metalen
gedenkmonument opgericht met vier kogelgaten erin. Morgen organiseert Yusuf de vierde grote protestmars tegen de regering,
politie en gerechtelijke macht. De schutters en hun verantwoordelijken (onder andere generaal Wiranto, die tijdens de opstand
het opperbevel voerde) hebben al twee keer in de rechtzaal moeten zitten, maar zijn om onduidelijke redenen vrij gesproken.
?Het maakt ons eigenlijk niet uit hoe, maar we willen dat de daders veroordeeld worden. Zolang dat niet gebeurt, gaan wij
door?, zegt Yusuf boos. Hij krijgt de volgende dag een kleine duizend studenten op de been. Bij het parlement vangen ze bot.
Het land verkeerd in een constante crisis en over de vier vermoorde studenten wordt al lang niet meer gepraat. De studenten
geloven er niet meer in. Alles wat ze kunnen doen, is razend snel afstuderen.