In de zomer van 1996 bestormde legereenheden het hoofdkwartier van de Partai Demokrasi Indonesia (PDI) in Jakarta. Er hadden
weken lang protesten plaats gevonden door linkse aanhangers van Megawati, de dochter van de eerste president van de republiek,
Soekarno, omdat ze op slinkse wijze op een partij-congres in Medan was afgezet. President Soeharto vond Megawati iets te
populair worden.Soeharto's manoeuvre werkte averechts en maakte haar een heldin van het volk,
en daarmee een natuurlijke kandidaat voor het presidentschap. Bij de bestorming vielen vijf doden, raakten 149 aanhangers
gewond en 'verdwenen' 23 personen. De roep om een gedegen onderzoek klonk nog jaren, maar Megawati - die zelf niet aanwezig
was bij de aanval - zweeg. Tot nu toe heeft geen enkele verantwoordelijke ervoor terecht gestaan.

Haar zwijgzaamheid blijkt nu goud waard. Op 23 juli werd ze de vijfde president van Indonesi?. Abdurrahman Wahid weigerde
aanvankelijk af te treden, omdat zijn afzetting onrechtmatig zou zijn, maar zag zijn 'decreet' om het parlement op non-actief
te stellen, vernietigd worden door het Hoog Gerechtshof. Om de uitspraak van de rechter te onderstrepen, stuurde het leger
maar liefst honderd tanks naar het presidentieel paleis, die hun lopen richtten op Wahid zelf. De machtsverhoudingen lijken
ineens weer glashelder. "Megawati is een marionet van het leger", stelt Reza Muharam daarom met zekerheid vast. Hij is
co?rdinator van het recentelijk opgerichte 'Indonesia House'in Amsterdam, een solidariteitscentrum van drie Indonesische
mensenrechtenorganisaties. "De oude krachten van Soeharto en het leger staan weer in het centrum van de macht. De laatste drie
jaar is haar partij, de PDI-P, volgestroomd met generaals en corrupte Golkar-leden. Ik ben bang dat het leger nu het groene
licht krijgt om haar geweldspolitiek op te schroeven, zoals in Atjeh, Papoea en de Molukken."

Onder Soeharto speelden het leger en de politie een maatschappelijke sleutelrol om de dictator in het zadel te houden en
zichzelf te verrijken. Samen met de gerechtelijke macht, wordt het leger gezien als het meest corrupte instituut van het land.
Het leger wordt ook verantwoordelijk gehouden voor verschillende bloedbaden, zoals die bij de afscheiding van Oost-Timor zijn
aangericht. Met de val van Soeharto en de implosie van de economie in 1997 verloren de militairen niet alleen prestige, maar
ook veel kapitaal. Wahid probeerde tijdens zijn regeerperiode die macht verder in te palmen door geregeld hoge militairen en
politiecommandanten te ontslaan. Daarnaast startte de nagenoeg blinde president gesprekken met de onafhankelijkheidsstrijders
van het GAM (Gerakan Aceh Merdeka), het OPM (Organisasi Papua Merdeka) en zelfs de RMS (Republik Maluku Selatan) in de hoop
met overleg een einde te maken aan de voortdurende bloedige conflicten. Door op deze manier de nadruk te leggen op de
in plaats van de van de 210 miljoen inwoners tellende archipel, streek hij tegen de haren van de
gewapende krachten in. Waarschijnlijk is hem dat, in combinatie met zijn steeds minder geloofwaardige uitspraken en slechte
gezondheid, fataal geworden.

President Megawati benadrukte tijdens haar eerste, uiterst korte speech, voornamelijk de eenheid van het land en liet
gevoelige termen als corruptiebestrijding en gerechtelijke hervormingen tactisch achterwege. Ze staat niet te boek als een
intellectuele hoogvlieger en is zelden betrapt op een politieke uitspraak met visie. Van verschillende kanten wordt er echter
op gewezen dat de zwijgzame Megawati vooral niet onderschat moet worden. Tijdens haar vice-presidentschap had zij echter onder
andere tot taak de onrust op de Molukken te beteugelen. De achterliggende gedachte was toen al dat zij wellicht rust kon
brengen, door haar goede contacten met het TNI, het Indonesische leger, te gebruiken. Inmiddels gaat het geweld door en zijn
er, volgens de laatste cijfers van de UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de VN, meer dan driehonderdduizend Molukkers op
de vlucht. < schendingen van mensenrechten. Gezien de huidige machtsbasis van Megawati verwacht ik een verslechtering van de
mensenrechtensituatie voor de komende jaren. De tragiek is dat ze nu in principe van dezelfde machten afhankelijk is die haar
vader ten val brachten in 1965>>, aldus Muharam.

Buitenlandse regeringen en bedrijven reageerden opvallend snel en positief op de benoeming van Megawati. De rupiah werd voor
het eerst sinds tijden weer wat meer waard. Waarschijnlijk krijgt de nieuwe president voorlopig het voordeel van de twijfel en
kan ze door haar geliefde achternaam nog steeds rekenen op brede steun onder de bevolking. Het enige wat buitenlandse
investeerders echt interesseert is immers stabiliteit. Wahid's beleid is wat dat betreft weinig succesvol geweest. Het
grootste euvel is dat hij de economie niet uit het slop heeft weten te trekken. Prettige bijkomstigheid is dat hij in de 29
landen die hij in recordtempo bezocht, flink wat geld heeft losgepeuterd.

Twee jaar geleden zorgden stemmen van voornamelijk arbeiders en armen dat Megawati's partij de grootste in het parlement werd.
Dat ze toen niet president werd, kwam vooral door tegenstand van Hamzah Haz, partijleider van de Islamitische PPP, qua zetels
de derde partij. Haz beargumenteerde dat een vrouw toch echt niet het grootste Islamitische land ter wereld kon leiden. Haz
blijkt een opportunist, gezien het feit dat hij vorige week benoemd werd tot vice-president. De kabinetsformatie is inmiddels
een week uitgesteld, dus over de precies te varen koers is nog weinig met zekerheid te zeggen. Er
circuleren drie lijsten met namen, waaruit zou blijken dat Megawati in ieder geval geen zakenkabinet bij elkaar haalt, iets
wat Indonesi?-kenner Henk Schulten-Nordholt onlangs in 'Nova'nog opperde. Alle grote partijen (de zogenaamde 'Orde
Baru'partijen, die onder Soeharto de semi-democratische volks-vertegenwoordiging vormden: Golkar, PPP, PDI-P en de generaals)
krijgen ministeries toebedeeld.

Al staat de partij nog wel zo beklend, in werkelijkheid is Megawati's PDI-P geen linkse democratische partij meer. Oude
bondgenoten en zakenpartners van Soeharto zijn massaal overgestapt. Zo is de vice-voorzitter van de PDI-P Theo Sjafei, een
oud-generaal die vooral te boek staat als 'hardliner', niet als democraat. Het is zeer de vraag wat terecht zal komen van de
Reformasi (hervormingen), waar studenten in 1997 zo hard voor protesteerden. De politieke lezing zal waarschijnlijk een
conservatieve 'reformatie'van die Reformasi zijn.

Een teken aan de wand is wellicht de recentelijke benoeming van Eurico Guterres tot leider van de gewapende 'militia', de
politieke knokploeg van de PDI-P. Ook de tweede partij Golkar en anderen hebben overigens zulke 'pressiegroepen'. Guterres
staat bekend als de meest notoire paramilitair tijdens het losmakingsproces van Oost-Timor en zou de aanslag op een
UNHCR-kantoor hebben geleid. Alhoewel er een VN-aanklacht voor het begaan van oorlogsmisdaden tegen hem loopt, bekleedt hij nu
een belangrijke positie binnen de grootste regeringspartij. Hij zou vorige week al op de technische universiteit van Bandung
studenten, die zich verzetten tegen wat ze de 'constitutionele staatsgreep'van Megawati noemen, ernstig hebben bedreigd.

De benoeming van Guterres en de geheime voorbereiding met generaals en zakentycoons van die 'onwettige staatsgreep'is volgens
verschillende analisten geregisseerd door de man van Megawati, Taufik Kiemas. Deze miljonair is oliebaron en zou het echte
brein achter de nieuwe machthebster zijn. Ook wordt hij gezien als een van de architecten van de val van Soeharto. Een scherpe
kijk op Megawati's man komt van Ibrahim Isa. Hij was vertrouweling van de oude Soekarno "Ik ben niet perse pro-Mega, hoor" en
werkte vanaf 1950 veel met hem samen, als secretaris-generaal van de Afro-Aziatische conferentie. Tijdens vergaderingen op het
paleis in Jakarta herinnert Isa zich nog de kleine Megawati als "een meisje dat goed kon dansen". Door de staatsgreep in 1965
kon Isa niet meer terug naar zijn land.
Hij woont in de Bijlmer. Isa: "Kiemas wil zijn positie misbruiken, dat is zeker. Als student was hij lid van een
studentenorganisatie, die tegen Soeharto was, maar later is hij zaken met Soeharto's familie-imperium gaan doen. Soeharto
heeft hem een belangrijke olieconcessie gegeven.Nu hangt het ervan af hoe sterk Megawati is tegenover haar man."

Isa schrijft stapels politieke analyses, die hij publiceert op internet en in zijn eerste boek Suara Seorang Eksil (De stem
van een banneling). "Megawati is en blijft een strijdster voor democratie, maar de val van Wahid laat zien dat een echte
voorvechter van Reformasi teveel vijanden maakt. Daar staat tegenover dat het leger ook niet meer door en door slecht is. Ook
daar zijn democratische krachten actief. Van belang is ook dat de politie niet meer onder het leger valt en daarom een andere
rol speelt. Het hangt er ook sterk vanaf of Megawati bijvoorbeeld een generaal tot procureur-generaal benoemt. Als dat zo is,
zijn we terug bij af en kunnen we echte hervorming van het gerechtelijk systeem wel vergeten. Helemaal terug naar de oude tijd
kan niet. Soeharto had alle touwtjes in handen, Megawati heeft een alliantie gesloten met Golkar en het leger. Dat is dus
gedeelde macht."

Een andere hoofdrolspeler achter de schermen is de belangrijkste zakenpartner van Kiemas, Arifin Panigoro, tevens oliebaron en
voormalig zakenvriend van Soeharto. Ook hij adviseert Megawati. De toonaangevende Indonesi?-expert op het gebied van
corruptie, George Aditjondro, professor aan de Nieuw-Zeelandse universiteit van New Castle, is minder voorzichtig dan Isa en
stelt dat Megawati eigenlijk niks zelf doet. "Ze is er van overtuigd dat het presidentschap haar geboorterecht is en zal die
rol ook met gratie vervullen, maar anderen, zoals Kiemas en Panigoro, regeren in werkelijkheid voor haar", verklaarde
Aditjondro tegen Associated Press. Dat belooft een slechte vooruitzicht voor het verloop van de rechtszaken tegen
oorlogsmisdaden en corruptie. "Waarschijnlijk zullen er de komende jaren verschillende presidenten op het toneel verschijnen,
terwijl de militairen en zakentycoons ervoor zorgen dat de tribunalen die corruptie en schending van mensenrechten moeten
bestraffen, niet hun werk kunnen doen", voorspelt Aditjondro.

Daar ziet het Indonesia House in Amsterdam juist een rol voor zich weggelegd. Zo gaat een van de mensenrechtenorganisaties,
het 'Indonesian Forum for Human Dignity' druk uitoefenen op het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken en de VN
mensen-rechtencommissie in Geneve. Ze voorzien in deze tijden van internationale berechting van oorlogsmisdadigers kansen
liggen. "Ons doel is de straffeloosheid in Indonesi? te bestrijden. Zonder berechting van misdaden tegen de mensheid, die op
zo'n grote schaal zijn begaan, kan een echt democratisch proces zich niet ontwikkelen. Alleen met rechtszaken kan de macht van
het leger gebroken worden. Nu is de praktijk dat er voor militairen geen straf op moord staat. Wij zijn nu bezig met
gebruikmaking van het Nederlands recht 'cases' voor te bereiden tegen vijf generaals." Materiaal genoeg, meent Muharam."We
concentreren ons op de misdaden die zijn begaan tijdens de genocide van 1965, waarbij naar schatting een miljoen vermeende
communisten zijn vermoord, de inval en bezetting van Oost-Timor tussen 1975 en 1999, de Tanjung Priok moorden uit 1984 waarbij
ongeveer vijfhonderd vredig demonstrerende moslims zijn dood geschoten, de militaire operaties in Atjeh tussen 1989 en 1999,
en de moord-partijen van Chinezen in mei 1998." Generaal Wiranto, door Wahid ontslagen wegens zijn betrokkenheid bij misdaden
op Oost-Timor, die tegenwoordig dangdut-hits (Indonesische popmuziek) zingt, staat bovenaan de lijst van de
mensenrechtenorganisaties.

Muharam vindt dat Nederland een actievere rol moet spelen en wijst daarbij op de vele verbanden tussen Nederland en Indonesi?.
"De Nederlandse overheid is mede-verantwoordelijk voor het in stand houden van de Soeharto-krachten. Zoveel Nederlandse
bedrijven doen direct of indirect nog zaken met de Soeharto's. Moreel kan dat echt niet meer. Hoe zit het bijvoorbeeld met die
miljard dollar van Soeharto, die bij de Indoverbank terecht is gekomen, waarbij de Nederlandse Bank een oogje heeft
dichtgeknepen? De vorige procureur-generaal Marzuki Darusman zei wel veel, maar heeft werkelijk niemand kunnen berechten.
Daarvoor moet er internationaal meer druk worden uitgeoefend."

Op 17 augustus, de 56ste verjaardag van het uitroepen van de Republik Indonesi? door Megawati's vader, wordt door
verschillende organisaties een demonstratie gehouden op het Malieveld in Den Haag tegen het nieuwe bewind in Indonesi?, met
als motto 'de wurgende gordel van smaragd'. Het is de eerste demonstratie sinds het aantreden van Wahid, en vermoedelijk niet
de laatste.